Historyczne tablice dawnego Domu Polskiego w Wiedniu.

Początkiem lat 80 – tych, podczas remontu w przejętym przez PAN  budynku dawnej Fundacji Dom Polski w Wiedniu, zostały zdemontowane 2 historyczne tablice, ufundowane przez wychodźców polskich z Galicji w latach 1914 – 1920. Stanowiły one element wyposażenia historycznej kaplicy p.w.św. Elżbiety, funkcjonującej pomiędzy rokiem 1914 – 1920 w Domu Polskim/Boerhaavegasse25/3 dzielnica Wiednia. Zabytki te stanowią niezmiernie ważny dokument historyczny obrazujący uczucia Polaków zamieszkałych w Wiedniu przed odzyskaniem niepodległości.

Po roku 1918 do wolnej Polski zaczęli wracać Rodacy aby odbudować odrodzone Państwo Polskie. W r. 1920 zlikwidowano kaplicę w Domu Polskim a jej wyposażenie przewieziono na Ziemie Wschodnie Rzeczypospolitej do Dytiatyna. Wyposażenie to ofiarowano do  kaplicy wzniesionej na polu krwawej bitwy stoczonej we wrześniu 1920 r. z bolszewikami, określanej mianem „polskich Termopil”.  Pozostały historyczne tablice,  których obecność na terenie obecnej Stacji Naukowej PAN  w Wiedniu była przez kolejne dyrekcje Stacji przemilczana.

Historyczne tablice pozostały przez 30 lat przechowywane w magazynie Stacji Naukowej PAN sąsiadującym z toaletą, a sposób ich zabezpieczenia przez okres lat 30-tu był smutny. Można wyrazić ubolewanie, że społeczność polonijna w Austrii nie mogła zobaczyć tych eksponatów historycznych w Wiedniu, chociażby podczas corocznie organizowanych Otwartych Drzwi Stacji Naukowej PAN w Wiedniu. Początkiem br. za przyczyną i interwencją Teresy Kopeć sprawa tablic trafiła do odpowiednich instytucji rządowych, które podjęły zdecydowane działania związane z ich godną i  stałą ekspozycją. Obecnie te bardzo ciekawe eksponaty historyczne będą dostępne dla bardzo szerokiej publiczności. Kiedy podjęto starania o lokalizację  historycznych tablic, ukazał się pośpiesznie artykuł wydany przez dyrekcję Stacji PAN w Wiedniu informujący o tablicach. Można zapytać dlaczego teraz, dlaczego nie rok, trzy, pięć czy piętnaście lat temu? Dlaczego nigdy nie rozmawiano z austriacką Polonią o dalszym przeznaczeniu tych tablic? Oficjalne PAN występuje jako właściciel wszystkich składników majątkowych przejętych po Fundacji Dom Polski w dn. 16 grudnia 1980r. Jednak historia Polski to nie składnik majątkowy jak lampa, szafa czy stół. Pośrednio tablice dotyczą Polonii, dlatego żal, że nie zdecydowano się wcześniej ujawnić faktu ich istnienia. A jeśli te tablice trzymano przez lat 30 w ukryciu po to, aby zaprezentować ich historię i fotografie  z okazji 30 –lecia Stacji to rodzi się pytanie dlaczego nie z okazji 10 – lecia czy 20 – lecia ?

Treść tablic nie stanowi o historii austriackiej Polonii a nawiązuje do historii Polski. W obecnym czasie tablice mają już charakter historyczny a nie pamiątkowy. Są podzielone na kwatery a teksty na nich  powstawały między rokiem 1914 a 1920. Treść na tablicach zawiera informacje o fundatorach kaplicy św. Elżbiety w Domu Polskim oraz o jej „fundatorach” (ofiary powyżej 2000 koron) i „dobrodziejach” (którzy wnieśli powyżej 100 koron). Do nabycia Domu Polskiego przyczyniła się w r. 1908 baronowa Helena Ziemiałkowskiej, Polskie Towarzystwo Szkoły Ludowej oraz Mariański Komitet Pań. Wśród „dobrodziejów”, obok biskupa Władysława Bandurskiego oraz radcy cesarskiego Franciszka Macharskiego, umieszczone są nazwiska  kupców. Puste pola na tablicy mogły być pozostawione jako miejsce dla kolejnych darczyńców. Na tablicach jako fundatorzy występują „wychodźcy polscy z Galicji”, czyli nie stali polscy mieszkańcy Wiednia, lecz ci, którzy w stolicy Austrii znaleźli się w następstwie zajęcia dużej części Galicji przez Rosjan na początku wojny. Fundatorzy tablicy wyrażają wdzięczność za wyzwolenie z niewoli rosyjskiej kraju, który określają jako: „Galicja–Polska–Litwa”. Jest to wyraz niepewności i troski co do dalszch losów Polski. Inna treść tablic to oddanie czci  poległym legionistom, którzy „czynem wojennym zbudzili Polskę do zmartwychwstania”oraz Aktu 5 Listopada z 1916 roku, wydanego w imieniu dwóch cesarzy: austriackiego Franciszka Józefa i niemieckiego Wilhelma II, który zapowiadał powstanie „samodzielnego” Królestwa Polskiego. Akt 5 Listopada 1916 roku miał na celu przeciągnięcie Polaków na stronę Niemiec i Austro-Węgier, z zamiarem pozyskania nowych rekrutów na potrzeby armii tych państw. Naiwną była by nadzieja, że niepodległa Polska powstanie w oparciu o którekolwiek mocarstwo zaborcze. Dał temu wyraz Piłsudski i jego legioniści, odmawiając złożenia przysięgi na wierność cesarzowi niemieckiemu i trafiając do obozu internowania. Odzyskanie niepodległości było możliwe tylko w przypadku klęski wszystkich trzech państw zaborczych, co nastąpiło w 1918 roku a do wolnej Polski zaczęli wracać Rodacy.

4 maja 2016 r. na mocy umowy darowizny pomiędzy Polską Akademią Nauk a Muzeum Historii Polski tablice zostały przewiezione do Warszawy i zdeponowane w Muzeum Historii Polski, którego misją jest upamiętnianie i eksponowanie wydarzeń z narodowej przeszłości. Tablice zostały poddane renowacji a w przyszłości stanowić będą stałą ekspozycję w Muzeum Historii Polski. Przewozu tablic dokonali pracownicy Ambasady RP w Wiedniu.

Historyczne tablice to kolejne upamiętnienie dawnego Domu Polskiego w Wiedniu.
W roku 2014 staraniem prezesa Wspólnoty Polskich Organizacji w Austrii Forum Polonii Teresy Kopeć, na fasadzie  dawnego Domu Polskiego a obecnie Stacji Naukowej PAN  w Wiedniu odsłonięta została tablica upamiętniająca Fundację Dom Polski.

Teresa Kopeć

c.d.n.

Tagi: polski portal w Austrii, Portal polski w Austrii, tablice pamiątkowe w Austrii, zniknięcie pamiątkowych tablic. historyczne tablice pod ziemią

Kategoria: Archiwum /, Z kraju i ze świata